Rugpijn

Rugpijn kan plotseling beginnen (‘het schiet in de rug’), maar ook heel geleidelijk. Het herstel is ook erg wisselend. Op deze pagina zetten we de meest voorkomende oorzaken op een rij. 

Lage rugpijn

Van alle vormen van rugpijn komt pijn in de onderrug verreweg het meest voor. Dit zijn de meest voorkomende soorten lage rugpijn:

Spit

Bij deze aandoening ‘schiet’ de pijn plotseling in de lage rug en de rugspieren verharden. De rug wordt stijf en kan niet meer goed bewegen. De pijn kan heftig tot zeer heftig zijn. Meestal zijn de klachten van tijdelijke aard en herstelt het lichaam ogenschijnlijk volledig. Spit is echter niet iets onschuldigs: in meer dan de helft van de gevallen krijgt men binnen een jaar opnieuw een spitaanval. Chronische rugklachten kunnen het gevolg zijn. Lees alles over oorzaken van spit en wat je er het best aan kunt doen:

Meer info over hernia en spit.

Het is in de rug geschoten: spit

Hernia

Bij een hernia is de tussenwervelschijf (discus) gescheurd. Het vloeibare binnenste deel baant zich daardoor een weg naar buiten en kan daar eventueel een zenuw beknellen. Met veel pijn of uitval in het been tot gevolg. De klachten zijn afhankelijk van de plaats in de rug en of er wel of niet sprake is van een beknelde zenuw. In de acute fase is er meestal veel pijn en stijfheid in de rug en soms pijn in het been.

Lees hier meer over hernia en spit

IDD

De afkorting IDD staat voor Internal Disc Disruption (interne discus schade). Het gaat om lokale schade in de tussenwervelschijf. Volgens een van de beste rug-wetenschappers ter wereld, Dr. Nikolai Bogduk, is dit de meest voorkomende oorzaak van lage rugpijn. Dat concludeert hij uit geavanceerd wetenschappelijk onderzoek. Helaas is IDD meestal niet te zien op een MRI of röntgenfoto, waardoor de diagnose in de meeste gevallen niet kan worden gesteld. Dit betekent dus niet dat er geen oorzaak is of dat de klachten ‘psychisch’ zijn. In Nederland wordt de term IDD niet vaak gebruikt.

Drie voorbeelden van IDD (getoond is steeds één helft van de discus).

Links: een beginnende scheur met lekkage van kerninhoud
Midden: een scheur binnen in de annulus, zonder lekkage van kerninhoud
Rechts: een grotere scheur met lekkage van kerninhoud

Discopathie

Bij discopathie is de discus ook beschadigd, net als bij IDD, maar op grotere schaal en vaak betreft het de hele discus. In tegenstelling tot IDD is discopathie wél goed te zien op röntgenfoto's en een MRI. De hoogte van de discus kan bijvoorbeeld zijn afgenomen tot minder dan de helft van de normale situatie en dat is goed te zien.

Bij discopathie kan de discus op diverse manieren flink uitpuilen, zonder dat het een hernia is, en klachten veroorzaken.

Wervel- en bekkengewrichten

De gewrichten van de wervelkolom (de bekkengewrichten en wervelgewrichten) kunnen net als alle gewrichten in ons lichaam, klachten veroorzaken. Dat kunnen ontstekingen zijn, maar vaak betreft het bewegingsbeperkingen, degeneratie (slijtage), benige aangroei en verdikkingen van het gewrichtskapsel.

De ziekte van Bechterew is een reumatische aandoening waarbij de bekken- en wervelgewrichten geleidelijk verstijven. In ernstige gevallen kan de gehele wervelkolom inclusief de nek vrijwel niet meer bewegen.

Pijn door slapen

Veel mensen met rugklachten weten het uit ervaring: het kan behoorlijk verschil uitmaken op welk matras en in welke houding je slaapt. Uit onderzoek is gebleken dat het aanpassen van de slaaphouding veel effect kan hebben op zowel het aantal dagen met rugpijn als de intensiteit van rugpijn. Lees meer over oorzaken en oplossingen van rugpijn door slapen.

Spierpijn

De oorzaak van lage rugpijn en chronische rugklachten wordt vaak toegeschreven aan spieren. Dat is meestal onterecht. Spieren zijn wel vaak hard en gevoelig, maar dat is doorgaans een gevolg en niet de primaire oorzaak. De echte oorzaak ligt een stuk dieper, zoals een scheur in de tussenwervelschijf (discus), een hernia of een vernauwing (stenose). Ook afwijkingen in wervelgewrichten kunnen verhardingen en -op den duur- pijn in spieren veroorzaken.

Plaatselijke verhardingen, ook al zijn ze secundair, kunnen wél pijn veroorzaken en deze kan ook uitstralen. Deze erwt-vormige verhardingen worden ‘triggerpoints’ genoemd. Voorbeelden van dergelijke triggerpoints en uitstralingsgebieden zijn:

Voorbeelden van triggerpoints (uit Travell & Simons, the Trigger Point Manual)

Stenose

Een stenose is een vernauwing. Deze kan door verschillende oorzaken ontstaan en ook op diverse plaatsen in de wervelkolom. Het kan de oorzaak zijn van rugklachten, maar ook van ischias, een klapvoet, en andere uitvalverschijnselen. Lees hier meer over stenose.

Ischias

Ischias is een term die is afgeleid van de grote beenzenuw, de ischadicus. Als deze zenuw ergens bekneld raakt, kan een scherpe pijn in het been optreden. Het is feitelijk geen diagnose, maar een symptoom. Ook is het geen directe oorzaak van rugpijn, maar het is er wel aan gerelateerd en voor de duidelijkheid nemen we het toch in dit overzicht op.

Er zijn verschillende oorzaken van zo’n beknelling, zoals een hernia en diverse stenoses (vernauwingen) in de wervelkolom. Daarnaast wordt een verdikking van de kleine diepe bilspier piriformis genoemd als oorzaak. Hierdoor zou de doorgang langs deze spier verkleind zijn, het zogeheten piriformissyndroom.

Lees meer in ons artikel over Ischias.

Ischias: pijn in het verzorgingsgebied van de zenuw ischiadicus. De mate van uitstraling kan verschillen.

Hoge rugpijn en pijn achter het schouderblad

Klachten hoog in de rug verschillen fors van lage rugklachten. De reden is de ribbenkast. Deze beperkt de bewegingen in de afzonderlijke borstwervels. De discus wordt daardoor veel minder belast en scheurtjes in een discus komen in de hoge rug veel minder vaak voor dan in de lage rug. Voor hernia’s geldt hetzelfde. Daar komt echter wel wat voor in de plaats: de verbindingen tussen de ribben.

Vastzittende rib-wervelverbindingen

De ribben zitten aan de voorkant vast aan het borstbeen en aan de achterkant aan de wervels. Bij elke in- en uitademing vindt er beweging plaats tussen de ribben en de wervels en ook bij de bewegingen van de borstwervels. Als de schouders langdurig naar voren ‘hangen’, staan deze rib-wervelverbindingen langere tijd gespannen. Dit kan leiden tot beperkingen en vervelende klachten. Een verkeerde slaaphouding is vermoedelijk de grootste oorzaak, zie het stuk onderaan deze pagina.

Deze aandoening is vrij onbekend - ook bij artsen en therapeuten - maar komt toch vaak voor. Het is te herkennen aan een vage, irritante pijn achter het schouderblad met daarbij een ‘raar gevoel’ naar de arm, onder de oksel, of via een rib doortrekkend naar de voorkant van de borst. Het kan soms lijken op een (dreigend) hartinfarct, vooral als de klachten links zijn. Zie hieronder over het effect van de slaaphouding op deze klachten.

Triggerpoints

Net als in de andere delen van de rug kan er ook in de hoge rug pijn ontstaan door irritatie van spieren, pezen etc. Ook hier kunnen op diverse plekken triggerpoints ontstaan.

Voorbeelden van triggerpoints (uit Travell & Simons, the Trigger Point Manual)

Aan triggerpoints in de hoge rug kan een probleem in de rib-wervelverbindingen ten grondslag liggen.

Slaaphouding en hoge rugpijn

Net als bij lage rugpijn, kan de slaaphouding ook bij hoge rugpijn van belang zijn. Dit is vooral het geval bij de meest voorkomende slaaphouding, de stabiele zijligging:

Doordat de bovenste arm naar beneden zakt totdat deze rust op het matras, ontstaat er spanning achter het schouderblad. Dit is belastend voor de rib-wervelverbindingen en kan tot klachten leiden.

Dit is eenvoudig op te lossen door te gaan slapen met een bodykussen:

De bovenste arm rust op het bodykussen. De rib-wervelverbindingen staan in een ontspannen stand en de spanning tussen schouderbladen vermindert drastisch. Het zorgt er tevens voor dat de nek en lage rug ontspannen liggen, en daardoor kan de hoge rug nog meer ontspannen. Lees meer over het verbeteren van de slaaphouding.